Opracowane przez regionalistę Krzysztofa Radziejewskiego wspomnienia ziemianina Konrada Lipczyńskiego dotyczą okresu 1887-1914 i skupają się na pracy zawodowej realizowanej w charakterze rządcy, administratora i dzierżawcy majątków należących do Ordynacji Zamojskiej oraz Ignacego Zawadzkiego, Ludwika Sajkiewicza i Grzegorza Lipczyńskiego. Stanowią także wyjątkowy opis Zamościa i okolic z lat 1905-1914 ze szczególnym zaznaczeniem bitwy pod Zamościem, obserwowanej z położonego nieopodal dworu w Bortatyczach.

 

"Portrety rodzin II RP" to inicjatywa Archiwum Państwowego w Zamościu, przeprowadzona w ramach drugiej odsłony projektu "Archiwa Rodzinne Niepodległej". Istotą przedsięwzięcia była prezentacja wybranych kolekcji archiwaliów rodzinnych, które trafiły od 2018 r. do zasobu Archiwum. Kolekcji o tyle ciekawych, co prezentujących przekrojowo życie rodzin w okresie II Rzeczypospolitej oraz w latach powojennych XX wieku. Reprezentatywne archiwalia pochodzą z kolekcji rodzin: Brandtów i Stefanków - geodetów, nauczycieli i lekarzy; Czernickich - ziemian, filantropów, przemysłowców, adwokatów, lekarzy i polityków; Jerzego Antoniego Kowalczyka - wybitnego profesora, historyka sztuki, badacza dziejów Ordynacji Zamojskiej i Zamościa; Bolesława Modzelewskiego - lekarza wojskowego, majora WP, ordynatora szpitala św. Mikołaja w Zamościu. Na bazie archiwaliów z wymienionych kolekcji opracowano wystawę plenerową eksponowaną pod koniec 2020 r. przed siedzibą Archiwum Państwowego w Zamościu.

 

Tom XVIII „Archiwariusza Zamojskiego” otwiera tekst Pawła Ku­likiewicza, który kontynuuje analizę XIX-wiecznych grup zawodowych zamojskiego rzemiosła. Tym razem autor w oparciu o szeroką kwerendę podjął temat produkcji, dystrybucji i konsumpcji alkoholu w Zamościu na początku XIX stulecia. Zbigniew Stankiewicz w artykule pt. Zamość pod okupacją austriacką w latach 1772–1809 dokonał szerokiej analizy struk­tury funkcjonalnej miasta w okresie zaboru austriackiego. Scharaktery­zował kluczowe funkcje Zamościa: militarną, gospodarczą, administrację państwową i samorządową, edukację i naukę, ochronę zdrowia i opie­kę społeczną, także mniejszości narodowościowe zamieszkujące miasto. Poza opisami autor zamieścił również wykazy osób piastujących ważne stanowiska w obrębie poszczególnych działalności, oparte o publikacje źródłowe. W drugim artykule Zbigniew Stankiewicz poruszył trudną problematykę dzieciobójstwa w Królestwie Galicji i Lodomerii (XVIII/XIX w.) oraz działania prawne monarchii habsburskiej mające na celu ukrócenie tego haniebnego procederu wśród społeczeństwa. Łukasz Ha­sior, debiutujący na łamach „Archiwariusza Zamojskiego”, przedstawił w oparciu o materiały z Instytutu Pamięci Narodowej sylwetkę Tadeusza Klukowskiego, przybranego syna dra Zygmunta Klukowskiego.

Źródła i materiały otwieramy tekstem Agnieszki Szykuły-Żygaw­skiej, która na podstawie źródłowych zapisków z dziewiętnastowiecznych ksiąg metrykalnych parafii kolegiackiej w Zamościu przedstawiła osobliwości zawodowe. Treść umowy o wypas bydła sporządzonej między hrubie­szowskimi przedmieszczanami a pastuchami przedstawił w krótkim artykule Janusz Panasiewicz. Debiutująca na łamach „Archiwariusza Zamojskiego” Urszula Kurzątkowska na podstawie materiałów źródło­wych dokonała analizy dziejów drukarstwa w Janowie Ordynackim (dziś Lubelskim) w XIX w. Ewelina Nawrocka zaprezentowała dwa artykuły. W pierwszym z nich, w oparciu o materiały pochodzące ze spuścizny historyka dra Krzysztofa Czubary, przedstawiła sylwetkę Michała Ma­zurkiewicza – urodzonego w Zamościu lotnika Dywizjonu Bombowego 304 RAF, który zginął tragicznie podczas lotu szkoleniowego w 1942 r. Drugi tekst stanowi przedruk artykułu poświęconego Zarządowi Regio­nu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność” w Biłgoraju, opubliko­wanego w materiałach pokonferencyjnych pt. Nie zapomnijcie tamtych dni. Źródła do dziejów NSZZ „Solidarność” w archiwach państwowych. Publiku­jemy również Sagę rodziny Brandtów, stanowiącą interesujący źródłowy materiał dotyczący historii rodziny, której spuścizna została przekazana do Archiwum przez Państwo Bożenę i Jana Hawrylaków oraz znalazła się na wystawie zorganizowanej w ramach projektu Archiwa Rodzinne Niepodległej 2.0.

2020 rok, jak mało który, nie oszczędził tych, którzy zawsze z nami byli. 27 maja 2020 r. po ciężkiej chorobie odeszła Bogumiła Sawa – dok­tor nauk humanistycznych, wieloletni pracownik służb konserwacji za­bytków, bibliotekarka, społeczniczka, regionalistka, autorka kilkuset artykułów, stawiana w szeregu obok Profesora Jerzego Kowalczyka czy Doktora Adama A. Witusika, największych badaczy dziejów Zamościa, autorka monografii Zamość 1772–1866 (wyd. 2018). Na łamach „Archiwa­riusza Zamojskiego” wspominamy Panią Bogusię, publikując wywiad, który przeprowadziła Agnieszka Szykuła-Żygawska dla „Zamoj­skiego Kwartalnika Kulturalnego” w 2011 r.

 

Wydawnictwa można nabyć kontaktując się z Archiwum Państwowym w Zamościu - SZCZEGÓŁY